İçindekiler
Astronomi Nedir?
Dünya üzerinde gözlemlenebilir tüm gökyüzü olaylarını inceleyen bilim dalı astronomidir. Herhangi bir sınırı olmayan gök bilimi için uzun çalışmalar gerçekleştirilir. Aynı zamanda astronomiyle ilgilenen bilim insanları genellikle gök bilimine ek olarak; matematik, fizik, kimya ve coğrafya gibi alt dallarla da ilgilenir. Astronomi genel olarak dünya dışında kalan gezegen, kuyruklu yıldız, kutup ışıkları, galaksiler ve gökadalar üzerinde inceleme yapan bir bilim dalıdır (3).
Astronomi ile İlgilenen Türk Bilim İnsanları
Selçuklu döneminden itibaren Türk araştırmacılar dünya ve güneş hareketlerini, günlük saat dilimlerini tespit etmek için araştırmışlardır. Özellikle ibadet vakitlerini tespit etmek için kullanılan saatler icat etmişlerdir(1). Ardından dünya atmosferi dışına çıkmayı hedefleyen birçok çalışma yapmışlardır. Özellikle uzay araştırmaları yapan Türk bilim insanları, tarihte ilk kez yer-merkezli (jeosantrik) sistemini tespit etmişlerdir(1). Söz konusu sisteme göre, güneş dahil tüm galaksiler dünyanın merkezine doğru hareket eder(2). Uzay araştırmalarına katkı sağlayan Türk bilim insanlarından bazıları şu şekilde sıralanabilir:
Fergani
Türk astronomi tarihinden en çok ün kazanmış gök bilimcilerden olan Ebu el-Abbas Ahmed bin Muhammed bin Kesir el-Fergani, ayda tespit etmiş olduğu kraterler sebebiyle Alfraganus lakabını almıştır. Yaptığı çalışmalarla dünyanın güneşe olan uzaklığını, güneşin hareket ettiğini ve çok sayıda gök cisminin yerini tespit etmiştir. Kendi içerisinde belirli daireler çizerek hareket eden gök cisimlerini enlem ve paralellik ilişkisine göre ele almıştır. Yaklaşık 41 yıl süren astronomi çalışmalarıyla dikkat çeken Fergani, güneş tutulmasını önceden tespit edecek deneyler yapmıştır.
Ali Kuşçu
Dil bilimci, matematikçi ve astronom olan Ali bin Muhammed Kuşçu, 1403 ile 1474 yılları arasında yaşamıştır. Timur imparatoru ve gökbilimci olan Ali Kuşçu, matematik alanında çok sayıda çalışmalar yapmıştır. Ay safhalarının açıklanması üzerine dersler alan Kuşçu, bu alanda Şerh-i Tecrid adında eserler yazmıştır. Aynı zamanda tarihte ilk kez meridyen hesabını yapan Ali Kuşçu, başlangıç meridyenin Ayasofya’dan geçtiğini düşünmüştür.
Mirim Çelebi
Osmanlı döneminde yaşayan matematikçi ve astronom olan Mirim Çelebi, gök bilimi üzerine çalışmalar yapmıştır. Gök biliminde gözlem sistemlerinin gelişmesi üzerine oldukça çaba harcamıştır. Astronomi üzerine çalışmalar yapan Mirim Çelebi’nin “El-Makasit” adlı bir kitabı bulunur.
Uluğ Bey
Timur imparatorluğunun sultanı olan Mirza Muhammed Taragay bin Şah Ruh, matematik ve astronomi alanında çalışmalar yapmıştır. Matematik, din ilimi ve mantık çalışmalarıyla Uluğ Bey lakabını almıştır. Çok sayıda Rasathanede görev yaparak gök bilimine katkı sağlamıştır.
Abbas Vesim Efendi
Hekim ve aynı zamanda astronom olan Abbas Vesim Efendi, Osmanlı döneminde yaşam sürmüştür. Gök bilimi üzerine ve tıp alanında eserler vermiştir.
Uzay ve gök bilimi her dönemde insanların ilgisini çeken konulardandır. Sen de astronomiyle ilgileniyorsan ünlü Türk bilim insanlarının buluşları hakkında daha fazla bilgi edinebilir, genel kültürünü ve ufkunu genişletebilirsin.
Kaynaklar:
https://trdergisi.com/gecmisten-bugune-turk-bilim-adamlari/
